Op 1 september 2017 werd de wet over het nieuwe erfrecht gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Deze wet voert de grootste hervorming van het erfrecht sinds de invoering van het Burgerlijk Wetboek door, en heeft verregaande gevolgen voor ieder van ons. De hoofdlijnen van het nieuwe erfrecht vindt u in onze Vermogensflash van 7 juli 2017.
Nieuwe regels ook op uw ‘oude’ vermogensplanning van toepassing
De wet voorziet dat de meeste van de nieuwe regels van toepassing zullen zijn op overlijdens vanaf 1 september 2018. Voor wie op of na deze datum overlijdt, zal zijn nalatenschap volgens het nieuwe erfrecht worden geregeld, ook al dateert uw vermogensplanning van vóór 1 september 2018. Dit is dus ook het geval voor ‘oude’ schenkingen die men reeds zou hebben gedaan of een testament dat men nu reeds heeft opgesteld.
De nieuwe regels zouden uw ‘oude’ planning echter danig in de war kunnen sturen. Zo beoogt de hervorming bijvoorbeeld dat degene aan wie een goed geschonken werd, voortaan meer zekerheid zal hebben dat hij/zij dit geschonken goed zal kunnen behouden bij een later overlijden van de schenker, ook al was dit niet altijd de uiteindelijke bedoeling van de schenker.
Stel: u heeft een zoon en een dochter. Tijdens uw leven heeft u een woning als voorschot op erfdeel geschonken aan uw dochter. Bij uw overlijden zal uw dochter volgens de huidige regels in principe deze woning zelf (in natura dus) terug in uw nalatenschap moeten brengen, waarna vervolgens de nalatenschap (met inbegrip van de geschonken woning) zal worden verdeeld. Op deze manier worden alle gedane schenkingen in rekening gebracht om de gelijkheid tussen de erfgenamen te herstellen. Onder de nieuwe regels zal de inbreng van schenkingen van zowel roerende als onroerende goederen gebeuren ‘in waarde’ in plaats van in natura. Uw dochter zal dan niet langer de woning zelf, maar enkel de tegenwaarde ervan kunnen inbrengen in de nalatenschap. Zij zal aldus de woning kunnen behouden, enkel de waarde ervan zal op haar erfdeel worden toegerekend.
Deze regel zal onder het nieuwe erfrecht eveneens van toepassing zijn wanneer een schenking moet worden ingekort bij aantasting van de reserve. Wanneer u een schenking zou hebben gedaan die het beschikbaar deel (dit is het deel waarover u kosteloos kan beschikken) overschrijdt en uw erfgenamen hun reserve inroepen, zal de begunstigde van de schenking eveneens de tegenwaarde van deze overschrijding kunnen teruggeven (en niet langer het geschonken goed zelf of een deel ervan).
Het nieuwe erfrecht voorziet tevens in een uniforme waarderingsregel, waarbij zowel bij inbreng als bij inkorting rekening dient te worden gehouden met de waarde op het ogenblik van de schenking, geïndexeerd tot aan het overlijden van de schenker. Er zal dus bij de inbreng van de onroerende goederen en de inkorting niet langer gekeken worden naar de waarde op het ogenblik van het overlijden, zoals dit nu het geval is. Deze indexatie zou trouwens ook gelden voor de schenking van aandelen van familiale vennootschappen waarvan de waarde volgens het huidige erfrecht nog ‘vastgeklikt’ wordt op de datum van de schenking.
Belang van de verklaring van behoud
Om te vermijden dat de doelstellingen van uw reeds uitgevoerde vermogensplanning doorkruist worden door het nieuwe erfrecht, werd er in een overgangsregeling voorzien. Tot 1 september 2018 is het mogelijk om een zogenaamde “verklaring van behoud” af te leggen bij een notaris, waarin er uitdrukkelijk voor geopteerd wordt om de schenkingen die vóór de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht zijn gebeurd te onderwerpen aan de ‘oude’ regeling van inbreng en inkorting. De notaris zal die verklaring in een authentieke akte opnemen en registreren in een centraal register.
Indien u in het verleden reeds schenkingen heeft gedaan, is eerst en vooral van belang dat binnen het jaar een analyse wordt gemaakt of het in uw concreet geval aangewezen is om de reeds gedane schenkingen onder het oude recht te laten vallen. Desgevallend dient u dan tijdig een verklaring van behoud af te leggen.
Opgelet: het is niet mogelijk om voor de ene schenking de oude regels te handhaven en een andere schenking toch onder de nieuwe regels te laten vallen. Het is dus alles of niets.
Het is ook aangewezen om ter gelegenheid van deze hervorming voor uw dossier na te gaan of deze nieuwe mogelijkheden biedt die passen in de filosofie van uw vermogensplanning. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om globale of kleinere punctuele erfovereenkomsten af te sluiten die uw planning kunnen aanvullen en vervolmaken.
Wij raden u dan ook ten zeerste aan om uw ganse vermogensplanning binnen het jaar te laten evalueren.