Vermogens- of erfenisbejaging is een bijzondere vorm van bedrog, wat volgens het Hof van Cassatie betekent dat er steeds een materieel en een intentioneel element voorhanden moeten zijn (arrest van 3 januari 2025).
De feiten
Bij beschikking van 15 juni 2010 stelde de vrederechter een voorlopig bewindvoerder aan over de goederen van een weduwe. Zij heeft een dochter en een zoon.
Bij beschikking van 9 mei 2012 werd de weduwe gemachtigd om een testament op te stellen binnen een termijn van vier maanden. Haar notarieel testament werd verleden op 7 juni 2012. Daarin heeft zij het grootst beschikbare deel van haar nalatenschap nagelaten aan haar dochter.
De weduwe is overleden op 28 juni 2017. Tijdens de procedure van vereffening-verdeling van haar nalatenschap roept de zoon de nietigheid van het testament in, onder meer op grond van captatie en suggestie. De dochter zou de wil van haar moeder immers op kunstmatige wijze hebben beïnvloed door haar volledig van de buitenwereld te isoleren en ervoor te zorgen dat de zoon zijn moeder niet meer kon zien, ondanks zijn pogingen om contact met haar te zoeken.
Het hof van beroep te Gent wijst de vordering tot nietigverklaring van het testament af. De zoon steunt zijn vordering volgens het hof enkel op eenzijdige verhaallijnen en toont het bestaan van kwaadwilligheid van de begiftigde niet aan, namelijk de bewuste bedoeling om de testator te doen dwalen en zodoende aan te zetten tot het doen van de gift.
Erfenisbejaging: captatie en suggestie
Captatie en suggestie zijn verschijningsvormen van erfenisbejaging. Dit is een bijzondere vorm van bedrog bij giften (schenkingen en testamenten), dat als wilsgebrek de geldigheid van een rechtshandeling aantast. Het zijn vormen van vermogens- of erfenisbejaging, waarvan sprake is wanneer de begiftigde of een derde frauduleuze middelen inzet om de vrije wil van de beschikker aan te tasten of te verminderen.
Captatie duidt op het creëren van een kunstmatig klimaat om een beschikker tot een bepaalde bevoordeling te brengen. Bepaalde erfgenamen worden zwartgemaakt en/of ieder contact wordt met
hen verboden en/of de beschikker wordt sociaal geïsoleerd van zijn erfgenamen. Bij suggestie worden bepaalde beschikkingen ingefluisterd of andere beschikkingen afgeraden.
Bij erfenisbejaging dient, zoals steeds het geval is bij bedrog, naast een materieel element ook een intentioneel element aanwezig te zijn. Het materieel element bestaat uit gedragingen die bij de wederpartij een verkeerde indruk wekken of bevestigen. Het intentioneel element duidt op een kwaadwilligheid, een bedoeling om de wederpartij door een bewust verkeerde voorstelling van de werkelijkheid te doen dwalen en zodoende aan te zetten tot een gift die hij anders niet zou hebben gedaan.
Het bedrog moet daarenboven een doorslaggevende invloed hebben gehad op de wilsvorming. Zonder het bedrog zou de toestemming van de beschikker niet zijn verkregen. Uiteraard zal de rechter bij de beoordeling rekening houden met de persoonlijkheid van de beschikker.
Het Hof van Cassatie bevestigt in zijn arrest van 3 januari 2025 dat niet elke beïnvloeding van de vrije wil van de beschikker, maar enkel de kwaadwillige beïnvloeding onder de noemer van vermogens- of erfenisbejaging valt. Om de nietigverklaring van een gift te bekomen wegens erfenisbejaging, moet dus steeds ook het intentioneel element bewezen worden.