Hoewel de fiscus tijdens een fiscale visitatie over een actief zoekrecht beschikt, is hierbij wel vereist dat de belastingplichtige toestemt met de visitatie. Deze toestemming moet bovendien blijvend zijn, wat betekent dat de belastingplichtige op elk moment zijn toestemming kan intrekken en de visitatie beëindigd moet worden. Dat heeft het Hof van Cassatie beslist in een opmerkelijk arrest van 16 juni 2023.
Feiten
De belastingplichtige in kwestie was een vennootschap die actief was in kleinhandel van auto’s. De zetel van de vennootschap was gevestigd op het privéadres van de zaakvoerder.
Tijdens de uitvoering van een fiscale visitatie verleende de betrokken belastingplichtige in eerste instantie zijn toestemming. Bij de visitatie van de privéwoning van de zaakvoerder kwam hij hierop terug. Dat blijkt uit een geluidsopname die werd voorgelegd aan de rechtbank. De fiscus ging desalniettemin door met de visitatie.
Principiële medewerkingsplicht
Een belastingplichtige is verplicht om mee te werken aan een fiscaal onderzoek. Dat betekent dat hij in principe toegang moet verlenen tot de beroepslokalen en bewoonde lokalen. Een visitatie van een privéwoning vereist in elk geval een machtiging van de politierechter.
Het staat de belastingplichtige evenwel vrij om geen toegang te verlenen en de fiscus mag geen dwang gebruiken om toch toegang te krijgen. Uiteraard staan er wel sancties op de weigering van medewerking, zoals bijvoorbeeld een administratieve geldboete.
Hof van beroep
Het hof van beroep te Gent erkende in deze zaak dat de belastingplichtige zijn toestemming had ingetrokken, maar hechtte daar verder geen belang aan (Gent 20 april 2021, 2020/AR/268). Onder verwijzing naar rechtspraak van het Grondwettelijk Hof, stelde het hof dat de belastingplichtige verplicht is om zijn medewerking te verlenen en dat hij niet mag beslissen welke documenten de fiscus al dan niet kan inkijken. Het hof meent daarenboven dat er in casu geen toestemming van de belastingplichtige vereist was, aangezien er een machtiging van de politierechter was. Het hof weigerde bijgevolg om de documenten die werden verkregen ná de intrekking van de toestemming, te weren uit de debatten.
Hof van Cassatie
Het Hof van Cassatie volgt bovenstaande zienswijze niet en verbreekt het arrest van het hof van beroep te Gent. Volgens het Hof van Cassatie mag de fiscus zich geen toegang verschaffen tot particuliere woningen of bewoonde lokalen zonder de voorafgaande toestemming van de belastingplichtige. Het feit dat er een voorafgaande machtiging van de politierechter is, verandert daar niets aan.
Het Hof voegt daar aan toe dat die toestemming blijvend moet aanwezig zijn en bijgevolg op elk moment kan worden ingetrokken door de belastingplichtige.
Bewijs toestemming
Het Hof spreekt zich niet uit over wie het bewijs moet leveren van de toestemming. Het spreekt voor zich dat het aan de fiscus is om aan te tonen dat de belastingplichtige effectief zijn toestemming heeft verleend. Zodra de belastingplichtige deze toestemming intrekt, lijkt het eerder aan de belastingplichtige om dit te bewijzen. Dit kan bijvoorbeeld door een e-mail te sturen naar de ambtenaar die de visitatie uitvoert waarin de intrekking wordt bevestigd of door een vermelding van de intrekking in het proces-verbaal van de visitatie. Merk op dat een geluidsopname niet in elk geval als bewijs zal aanvaard worden.
Antigoontoets
De feitenrechter zal geval per geval nagaan of de bewijzen die door de fiscus werden verzameld na een weigering of intrekking van toestemming toch in rechte mogen worden gebruikt met inachtneming van de zogenaamde “Antigoonrechtspraak”.
De feitenrechter waarnaar deze zaak verwezen zal worden, kan dus alsnog beslissen dat het bewijs - dat werd verzameld na intrekking van de toestemming - toch zal toegelaten worden. Veelal is dit omdat de vastgestelde fraude bijvoorbeeld niet opweegt tegen de geschonden wettelijke bepalingen.
Besluit
Het arrest van het Hof van Cassatie leert ons vooral dat de toestemming voor een fiscale visitatie blijvend moet zijn en op elk moment tijdens de visitatie kan worden ingetrokken door de belastingplichtige. Hoewel het arrest in kwestie ging over een fiscale visitatie van privévertrekken, kan de rechtspraak worden doorgetrokken naar de fiscale visitatie van beroepslokalen.