Het euthanasieproces waarbij voor het eerst in België drie dokters terecht staan voor de uitvoering van euthanasie, laat alvast niemand onberoerd. Sinds 2002 is euthanasie in ons land toegelaten, zij het onder strikte voorwaarden. Alvorens u uw eigen proces inzake leven of dood maakt, zetten wij graag voor u de belangrijkste aandachtspunten op een rijtje.
Actueel verzoek
Om een actueel verzoek tot euthanasie te kunnen indienen, dient u op het ogenblik van het verzoek meerderjarig, bij bewustzijn en wilsbekwaam te zijn. U dient zich in een medisch uitzichtloze toestand te bevinden van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening, waarbij dat lijden niet verzacht kan worden. Bovendien moet het gaan om een schriftelijk, vrijwillig, weloverwogen en herhaald verzoek dat zonder enige externe druk tot stand is gekomen. Essentieel hierbij is dat het verzoek eigenhandig wordt geschreven, met vermelding van minimaal de tekst ‘ik wil euthanasie’, alsook de datum, uw naam en handtekening. Het verzoek tot euthanasie is immers een hoogstpersoonlijke keuze die enkel door u kan worden gemaakt.
Sinds 2014 kunnen ook minderjarigen dergelijk verzoek indienen, zij het onder nog striktere voorwaarden. Zo kan een oordeelsbekwame minderjarige om euthanasie verzoeken bij aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat binnen afzienbare tijd het overlijden tot gevolg heeft. Psychisch lijden wordt evenwel niet in aanmerking genomen voor minderjarigen.
Voorafgaande wilsverklaring
Vreest u evenwel om later in een toestand van wilsonbekwaamheid te verkeren, waardoor u zelf niet meer in staat zou zijn om euthanasie te vragen, dan kan u als handelingsbekwame meerderjarige vandaag al een wilsverklaring opstellen waarin u te kennen geeft dat een arts in de toekomst euthanasie mag uitvoeren. Net zoals bij een actueel verzoek, dient de arts zich ervan te vergewissen dat u lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening. Bovendien moet u in een onomkeerbare toestand van niet-bewustzijn verkeren. Medisch gezien betreft dit een toestand waarbij u langdurig comateus bent of u zich in een permanent vegetatieve toestand (= toestand van niet-responsief waken) bevindt. Dergelijke wilsverklaring kan dus niet worden aangewend bij bijvoorbeeld dementie of hersenbeschadiging na herhaalde beroertes. De reden hiervoor is dat u niet onomkeerbaar buiten bewustzijn bent. U zou dus wel nog een actueel verzoek tot euthanasie kunnen formuleren op een helder moment.
U dient uw euthanasieverklaring schriftelijk op te stellen in het bijzijn van twee meerderjarige getuigen, van wie er minstens één geen materieel belang heeft bij uw overlijden en dus geen wettelijke erfgenaam of begunstigde is. Deze getuigen dienen uw verklaring mee te ondertekenen, maar worden verder niet mee betrokken bij mogelijk overleg. Om dit te ondervangen, kan u wel één of meer meerderjarige vertrouwenspersonen in volgorde van voorkeur aanduiden, die uw behandelende arts op de hoogte brengen van uw wil en voor u opkomen wanneer u onomkeerbaar buiten bewustzijn bent. Ook zij moeten uw euthanasieverklaring ondertekenen.
Een wilsverklaring is vijf jaar geldig, zolang u wilsbekwaam bent. Ze wordt onbeperkt geldig indien tussen het opstellen ervan en het intreden van uw wilsonbekwaamheid minder dan vijf jaar is verstreken. U dient dus, zolang u wilsbekwaam bent, om de vijf jaar de verklaring te hernieuwen of te bekrachtigen.
In tegenstelling tot een actueel verzoek kan een euthanasieverklaring dus wel geruime tijd op voorhand worden geformuleerd. Om ervoor te zorgen dat dit document niet verloren gaat, kan u uw wilsverklaring laten registreren bij de gemeente, al is dit geen verplichting. U kan er ook voor opteren om uw wilsverklaring aan bepaalde personen te overhandigen, die dan zorgen voor de kenbaarheid ervan.
Volledigheidshalve kan nog worden meegegeven dat bij wet van 5 mei 2019 werd beslist dat de wilsverklaring tien jaar geldig zal zijn. Laat u de wilsverklaring registreren bij de gemeente, dan zal u zelf kunnen bepalen hoelang uw wilsverklaring geldig blijft. Momenteel is het nog wachten op de bekendmaking van het KB in het Belgisch Staatsblad en de inwerkingtreding ervan, die in principe reeds vóór 1 januari 2020 diende te gebeuren.
Procedure
Belangrijk om weten is dat uw arts niet verplicht is om op uw euthanasie-aanvraag in te gaan, noch bij een actueel verzoek, noch bij een voorafgaande wilsverklaring. Wenst uw arts uw euthanasieverzoek toch uit te voeren, dan moet hij zich ervan verzekeren dat aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan. Zo moet uw arts altijd een onafhankelijke collega raadplegen die u zal ondervragen en hierover een verslag zal schrijven. Wordt uw overlijden niet binnen afzienbare tijd verwacht, bijvoorbeeld bij een verlamming, dan dient uw arts nog een tweede arts te raadplegen, die psychiater of specialist in uw aandoening is. Nochtans is uw behandelende arts niet verplicht om de opinie van de tweede of eventueel derde arts te volgen. In dergelijk geval kan de behandelende arts de eindbeslissing nemen om al dan niet over te gaan tot euthanasie.
De euthanasiewet maakt aldus een levensbeëindiging mogelijk op verzoek van een patiënt die aanhoudend en ondraaglijk lijdt, mits aan strikte voorwaarden is voldaan. Het verzoek tot euthanasie is letterlijk een kwestie van leven of dood, waarbij u weloverwogen dient stil te staan.